Boheems gewelf
Laatst bijgewerkt: 27-12-2025
Definitie
Een Boheems gewelf, ook bekend als Boheemse kap, is een bolvormig of ovaal gewelf dat een vierkante of veelhoekige ruimte overspant, waarbij de welving doorloopt tot in de hoekpunten en de bolcirkel buiten de muren van de ruimte valt.
Omschrijving
Dit type gewelf kenmerkt zich door zijn specifieke geometrie, waarbij de bolling van het gewelf zo is gevormd dat het over de hoekpunten van de onderliggende ruimte valt. Het draagt de krachten op een vergelijkbare wijze als een graatgewelf, waarbij de 'ribben' de hoofddrukkrachten opvangen en de gewelfvlakken de last overbrengen naar de onderliggende constructie. Boheemse gewelven worden, net als andere gewelftypes, traditioneel uitgevoerd in metselwerk en vereisten houten hulpconstructies, ook wel formelen genoemd, tijdens de bouw om de vorm te ondersteunen totdat het metselwerk was uitgehard.
Constructieve kenmerken
De constructie van een Boheems gewelf kan qua krachtafvoer vergeleken worden met die van een graatgewelf. Bij beide typen worden de krachten, voornamelijk drukkrachten, opgevangen door de 'ribben' die ontstaan op de snijlijnen van de gewelfkappen. De vlakken tussen deze ribben dragen de last vervolgens over aan de ondersteunende muren of pilaren. Gewelven, waaronder het Boheemse gewelf, zijn traditioneel opgebouwd uit metselwerk en vereisten tijdens de bouw een tijdelijke houten ondersteuningsconstructie, een zogenaamde formeel, totdat het metselwerk voldoende uitgehard was om zelfstandig te dragen.
Historische context en toepassing
Gewelven zijn al sinds de Romeinse tijd een belangrijk bouwkundig element voor het overspannen van ruimtes, veelal in kerken, kastelen en andere representatieve gebouwen. Ze fungeren primair als sierconstructie om gebouwen visueel aantrekkelijker te maken. Hoewel gewelven vaak als plafond dienen, worden ze zelden als dakconstructie gebruikt; hierboven bevindt zich veelal een traditioneel zadeldak. Gewelven kunnen in diverse materialen worden uitgevoerd, waaronder baksteen, beton, natuursteen en hout.
Gebruikte bronnen: